Uçuk Nedir ve Nasıl Bulaşır?
Dudakta uçuk, herpes simplex virüsünden kaynaklanır. (HSV-1). Bu virüs insandan insana tükürük veya dokunma yoluyla geçer. Çoğu insan HSV-1’e ilk defa 10 yaşından önce yakalanır.
İlk enfeksiyondan sonra virüs, yüz sinirleri içinde kalır. Bazı insanlarda tekrar aktif olabilir. Bu olduğunda dudak üstünde minik kabartılar olarak ortaya çıkar. HSV-1 bazen soğuk veya yüksek ateş yüzünden aktif olabilir. Aynı zamanda stres de uçuğun yayılmasını sağlar. Bu sebeplere duygusal stresi, diş bakımlarını, hastalık, travma ve güneşe maruz kalmayı da ekleyebiliriz. HSV-1 göz, parmak ve genital bölgelere de bulaşabilir. Fakat çoğu genital herpesin kaynağı herpes simplex tip 2 (HSV-2) dir.
HSV-1 başka sağlık sorunu olan insanlarda ciddi hastalıklara yol açabilir. Virüs aynı zamanda kullandıkları ilaçlar yüzünden bağışıklık sistemi zayıflamış insanlarda da ciddi hastalıklara yol açabilir.
Uçuk Belirtileri Nelerdir?
HSV-1 ile enfekte olmuş insanlarda ateş, baş ağrısı, bulantı ve kusma görülebilir. Ağızda ağrılı şişmeler ve açık yaralar oluşabilir. Bu belirtiler genelde HSV-1 aktif olduktan bir hafta sonra görülmeye başlanır.
Uçuk ileriki yaşlarda HSV-1 tekrar aktif olduğunda görülür. Hastalık ve stres sonrası görülebildikleri gibi, beslenme eksikliklerinde veya güneşle temasta da görülebilirler. Dudağı geren diş işlemleri nadiren de olsa virüsü tetikleyebilir. Dudak sınırları bu yaraların en çok görüldüğü yerlerdir. Nadiren de olsa ağız içinde çıkabilirler. En çok bağışıklık sistemi zayıflamış ve başka sağlık sorunları olan insanlarda görülür.
Uçuğun ilk belirtileri yanma, kaşınma ve karıncalanmadır. Bunu kızarma ve şişme izler. 24-48 saat içinde küçük kabarıklıklar çıkar. Bu kabarıklıklar patlayarak acı verici yaralara dönüşürler. Sonunda yara iyileşirken kabuk bağlar.
Uçuk Ne Kadar Sürer?
HSV-1 ‘e ilk yakalandığınızda belirtiler 7-14 gün sürebilir. Uçuk genelde 4 gün içinde kabuk tutarak 8-10 güne tamamen iyileşir.
Uçuktan Nasıl Korunuruz?
Çocuklarda herpes oluşumunu engellemek için, uçuk veya herpesi olan biri tarafından öpülmelerine izin vermeyin. HSV-1 çok yaygın görülen bir virüstür. Çoğu çocuk ergenliğe ulaşana kadar enfekte olurlar. HSV’ye (1. ve 2. Tip) karşı çeşitli aşılar geliştirildiyse bile bunlar sadece daha önce virüsü kapmamışlar üzerinde etkili olmuşlardır.
Güneşe çıkıldığında dudaklara sürülen güneş kreminin uçuğu engellediğini gösteren kanıtlar vardır. Aynı zamanda antiviral ilaçlar da uçuk oluşumunu engeller. Belirli durumlarda diş hekiminiz bu ilaçları kullanmanızı tavsiye edebilir. Eğer virüsü yakalayabileceğiniz bir ortama giriyorsanız, önceden alınan bir ilaç uçuk ihtimalini azaltır.
Uçuk Nasıl Tedavi Edilir?
Bazı ilaçlar uçuğun daha kolay geçmesini sağlar. Bu ilaçlar aynı zamanda acı ve rahatsızlığı da azaltırlar. Kullanılan ilaçlar; acyclovir (Zovirax), famciclovir (Famvir) ve valacyclovir’dir. (Valtrex). Bu ilaçlar virüsü tamamen yok edemezler ve uçuğun geldiğini hissettiğiniz an bunları kullanmanız gerekebilir (Kullanım için doktorunuza danışmanız gerekir). Dudaklarınızda kabartılar çıktığında ilaç kullanmanın bir yararı yoktur. Bu ilaçlar aynı zamanda uçukların patlamasını da engellerler. Bazı insanlar stres altına girecekleri zamanlarda bu ilaçları kullanırlar. Çevrenizi temiz tutun ve dudak kremi kullanın. Kabartı veya yara varken kimseyi öpmemeye dikkat edin.
Uçuk İçin Ne Zaman Doktora Başvurmalısınız?
Uçuk yaygın bir problemdir ve genelde tehlikeli değildirler. Eğer zayıflamış bir bağışıklık sisteminiz varsa (hastalıklar veya kullanılan ilaçlardan dolayı) HSV-1 ciddi rahatsızlıklara yol açabilir. Eğer aşağıdaki sorunlar varsa lütfen doktorunuza başvurunuz:
· Dudak ve ağızdaki yaralar 1 haftadan uzun sürüyorlarsa
· Yaralar konuşmanızı ve yutkunmanızı zorlaştırıyorsa
· Ateşiniz çıkıyorsa
· İkinci defa kabarıklıklar oluşuyorsa
