TBMM tarafından 21.01.2017 tarihinde kabul edilen ve 11.02.2017 tarih ve 29976 sayılı Resmi Gazete’ de yayınlanan Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda değişiklik yapılmasına 6771 sayılı kanun bilindiği üzere 18 maddeden oluşuyor. 15 maddeyi elimizden geldiği kadar analiz etmeye çalıştık. 89 ve 93 maddeyi ise ayrı yer verdik. Diğer 3 maddeyi bugün sizlere kısaca özetleyeceğiz.
- Madde ile Başbakanlık ve sıkıyönetim Anayasa’dan çıkarılmış ve değişikliklerden etkilenen bazı maddelerdeki uyum için kelime ve sayılarda değişiklik yapılmaktadır.
- Madde ile Anayasa’ya geçici 21. Madde eklenmiştir. Bu madde ile "Türkiye Büyük Millet Meclisinin 27’inci Yasama Dönemi milletvekili genel seçimi ve Cumhurbaşkanlığı seçimi 03.11.2019 tarihinde birlikte yapılır hükmü getirilmiş. Ancak bu maddeye Meclisin erken seçim kararı alması halinde, 27’inci Yasama Dönemi milletvekili genel seçimi ve Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır. Hükmü eklenmiştir.
- Maddeise yürürlük maddesidir. Halk iradesi evet derse Anayasa’da yapılan değişikliklerin hangi tarihte yürürlüğe gireceği düzenlenmektedir.
Bu maddeler ile ne değişiyor peki?
Teklifin bu maddeleriyle özetle Başbakanlık Kurumukalkacak. Cumhurbaşkanlığı ve Meclis seçimleri 03.11.2019 tarihinde yapılacak. Cumhurbaşkanı, Anayasa değişikliği Resmi Gazete’de yayınlandığında partili olabilecektir.
Kısacası son üç madde yürürlükteki metin ile 'teklifle değişen metin' olarak değil Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi uygulama esasları daha önceki kanunlarda geçen ve 'Bakanlar Kurulu’, ‘Başbakanlık’ gibi cümleler çıkarılıp yerine 'Cumhurbaşkanı yardımcıları', Cumhurbaşkanlığı kararnameleri gibi cümleler şeklinde adı geçen birçok kanunda değiştirilmiş olacaktır.
Halk iradesi referandumda ‘evet’ derse Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi 03.11.2019 tarihinde yapılacak seçimle uygulamaya geçilecektir.
Ana muhalefet adına, CHP Parti Meclis Üyesi Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal bu maddeler için "16 madde ile toplam69 maddede değişiklik öngörülmektedir. Anayasanın 175. maddesine ve yerleşik anayasa değişikliği geleneklerine göre; anayasada yapılacak her türlü değişik bu şekilde yapılamaz. Her maddedeki değişiklik, ibare ekleme/çıkarma, fıkra/cümle ekleme/çıkarma veya madde ekleme veya yürürlükten kaldırma tek tek düzenlenmek zorundadır" diyor. Sarıbal'ın diğer maddeler içi yorumları ise şöyle:
Madde 17: Bu madde ile milletvekili ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinin 3 Kasım 2019 tarihinde yapılacağı hükme bağlanmaktadır. Cumhurbaşkanı ve milletvekillerinin görevleri söz konusu tarihe kadar devam edecektir. Ancak cumhurbaşkanına verilen yetki nedeniyle bu durumun değişme olasılığı bulunmaktadır. Bu maddedeki en önemli düzenleme Anayasa’nın 67/son maddesinde yapılan değişikliktir. Maddenin önceki halinde “Seçim kanunlarında yapılan değişiklikler, yürürlüğe girdikten itibaren bir yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaz.” denilmektedir. Bu hüküm Geçici Madde 21/H hükmüyle ortadan kaldırılmıştır. Bir yıllık süre birlikte yapılacak ilk milletvekili seçimi ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinde uygulamayacaktır.
Madde 18: Yürürlük maddesinde tüm değişikliklerin değişiklerin yürürlük tarihi ilk birlikte yapılacak seçim sonucunda cumhurbaşkanının göreve başlama tarihi ve bazı maddeler yönünden de seçim takviminin başlangıcı olduğu halde, cumhurbaşkanının partili olmasını sağlayan hükmün derhal yürürlüğe girecek olmasıdır. Bununla amaçlanan mevcut cumhurbaşkanına AKP üzerinde otorite sağlamak ve AKP Genel Başkanı olmak ihtiyacıdır" sözleriyle eleştiri getiriyor.
AK Parti'ye göre ise;
- Madde için Başbakanlıkkurumu kalkacak. Kanun teklif etme yetkisi sadece Milletvekillerine ait olacak. Silahlı kuvvetler Devlet Denetleme Kurulu’nun işleyişi içine alınacak. Jandarma Genel Komutanı MGK üyesi olmaktan çıkacak. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri anayasal yargı denetimine alınacak. Sıkıyönetim tarihe karışacak.
- madde için Cumhurbaşkanlığı ve Meclis seçimleri 03.11.2019 tarihinde yapılacak. Cumhurbaşkanı ve Meclis bu tarihe kadar görevine devam edecek. Halk oylamasından kabul sonucu çıkarsa, 6 ay içinde meclis gerekli kanuni düzenlemeleri ve yeni içtüzüğü Cumhurbaşkanı da kararnameyle düzenlenecek değişiklikleri yapacak. HSK üyeleri 30 gün içinde seçilecek ve kırkıncı günün ardından göreve başlayacak. 18 madde için Bu değişiklik paketindeki bazı hükümler ilk seçimlerin yapıldığı tarihte, bazıları ise seçim takviminin başladığı tarihte yürürlüğe girmiş olacak. Cumhurbaşkanı, Anayasa değişikliği Resmi Gazete’ de yayınlandığında partili olabilecektir.
Evet sevgili dostlar, Türkiye’nin 16 Nisan’da yapacağı halk oylamasına 28 gün gibi bir zaman kaldı. Siz karar vereceksiniz. Yeni sistem gelecek için, ülkenin bekası için önem arz etmektedir.
Nasıl ki atalarımız 18 Mart’ta Çanakkale’deülkenin kurtuluşu adına bir mücadele başlatıp bize bu ülkeyi armağan ettiyse bizlerde o atalarının torunları olarak ülkenin en doğru kararı verecek. Onların seçtikleri vekillerde millet ne derse o düsturuyla gerekeni yapacaktır.
Sonuçta söz milletindir, yetki milletindir, karar milletindir. Mühür sizlerin elindedir. Son sözü sandıkta söyleyecek ve karar verecek sizlersiniz, bizleriz...
