Osman Hamdi Bey, bir başka oryantalizm

Ulaş Girgin

Tanzimat döneminde yetişmiş bir Osmanlı aydını olan Osman Hamdi Bey yaşamı boyunca arkeoloji, müzecilik, sanat eğitimi gibi kültür-sanat alanlarında birçok faaliyette bulunmuş olsa da onun tanınmasını sağlayan özelliği önemli bir ressam oluşudur. Osman Hamdi Bey Osmanlı’nın yenileşme döneminin oryantalist ressamlarından biri olarak batılı ressamların aksine oryantalizmi Osmanlı’nın batılılaşma döneminin gerçekleriyle bezemiştir.

İki Müzisyen Kız Eseri Üzerinden

Osman Hamdi Bey, resimlerinde oryantalizmi çarpıcı bir öge olarak kullanan ve kadın figürlerinin cazibelerini öne çıkaran batılı oryantalistlerin aksine, Osmanlı’nın tanzimat dönemde yaşayan, yenileşmeye ayak uydurmuş fakat kültürlerinden de kopmamış, birey oluşunun ve yeteneklerinin farkında, öğrenmeye ve kendini geliştirmeye açık olan kadınları resmetmiştir. Osman Hamdi Bey’in resimlerinde Osmanlı kadınları, enstrüman çalarken, kitap okurken veya bitkilerle ilgilenirken betimlenmiş güçlü kimlikleri ile resmedilmişlerdir.  

 Osman Hamdi Bey’in Bursa Yeşil Cami’den mimari ögelerle bezenmiş “İki Müzisyen Kız” eserinde Osmanlı kadınının bu güçlü ve öğrenmeye istekli kimliği açıkça resmedilmiştir. Resimde bulunan iki genç kız geleneksel müzik aletlerinden tambur ve tef çalarken betimlenmişlerdir. Osmanlı’nın yenileşme döneminin önemli bir örneği olan bu eser, dönemin İstanbul’undaki Osmanlı kadını kimliğini açıkça yansıtmaktadır. Bu resimde örneği açıkça görülüyor ki oryantalizm, Osman Hamdi Bey tarafından bir cazibe ögesi olarak değil bir kültür nesnesi olarak kullanılmıştır.