TBMM'ye giren ilk kadın: Latife Hanım

ASLI YEŞİLYURT

Asıl ismi Latife Uşşaki olan Latife Hanım, 17 Haziran 1898 yılında İzmir’in tanınmış ailelerinden ‘Uşaklıgil’ ailesinde dünyaya geldi. Bu aile aynı zamanda Halit Ziya Uşaklıgil’in de akrabasıydı.

İlk olarak Uşakizaide Köşkü’nün bahçesinde bulunan ‘camlı köşk’te ilkokulu okudu. Daha sonra ise İstanbul Arnavutköy Amerika Kız Koleji’nde ortaokul ve lise eğitimini aldı.

Yabancı dil olarak İngilizce, Fransızca, İspanyolca ve Almanca bilen Latife Hanım, Sorbonne Üniversitesi’nde siyaset ve hukuk eğitimi aldı.

Sakarya Meydan Muharebesi’nin kazanılması ile üniversite eğitimini yarıda bırakarak Mustafa Kemal Atatürk’ü ve ordusunu karşılamak için İzmir’e döndü.

9 Eylül 1922’de İzmir’e giriş yapan Türk ordusunun başkumandanına bir karargâh gerektiğinde Atatürk, Göztepe’deki Uşakizade Ailesi’nin köşküne götürüldü. Latife Hanım, Atatürk’ü 16 gün süre ile misafir etti. Bu misafirlik 30 Eylül 1922 tarihine kadar sürdü.

17 Aralık 1922 tarihinde, Mustafa Kemal Paşa annesi Zübeyde Hanım’ın sağlık sorunları nedeniyle ve Latife Hanım’ı görmek için İzmir’e gitti. Bugün Latife Hanım Müzesi olarak kullanılan Uşakizade Ailesi’nin köşkünde 28 gün boyunca konuk oldu.

Mustafa Kemal Paşa ve Latife Hanım, 29 Ocak 1923 yılında Uşakizade Köşkü’nde dini nikahla evlendi. Fevzi Çakmak, Kazım Karabekir Mustafa Kemal’in, Mustafa Abdülhalik Renda ve Salih Bozok ise Latife Hanım’ın şahidi oldu.

Devletin başkenti Ankara’da bulunan TBMM’deki oturumlara eşi Atatürk’ün isteği üzerine izleyen Latife Hanım, TBMM’ye giren ilk kadın oldu.

Bazı kaynaklara göre Paşa’nın aşık olduğu Fikriye Hanım’ın üzücü ölümü bu evliliği en çok etkileyen unsurlardan biriydi. Latife Hanım ve Mustafa Kemal’in evlendiğini duyunca Türkiye’ye dönen Fikriye Hanım, bazı iddialara göre intihar etti, bazı iddialara göre ise vurularak öldürüldü.

Türk askeri ve siyasetçi Kılıç Ali olayı şöyle anlattı; "Fayton köşkten ayrılarak yakında bulunan Fuat Bulca'nın köşkü hizasına geldiğinde, Fikriye Hanım, belki de Gazi'ye yahut Latife Hanım'a yöneltmek için çantasında taşıdığı tabancasını çekerek kalbi hizasına ateş etti"

Fikriye Hanım’ın yeğeni Abbas Hayri Özdinçer ise olayı vurulma olarak anlatarak; "Bize anlatıldığına göre halamı faytonu içinde sırtından vurulmuş olarak buluyorlar” sözlerini söyledi.

Salih Bozok’un anlattığına göre, Fikriye Hanım’ın üzücü ölümünden etkilenen Mustafa Kemal Paşa, olaydan sonra bir daha dönüşü olmayan bir hataya imza atarak, Latife Hanım’a seslenirken Fikriye ismini kullandı. Bozok bu olayı, Bu, yatak odalarının ayrılmasına kadar varan kavga nedeni oldu. Bununla da sonuçlanmadı, Latife bir telgraf çekerek anne ve babasını Ankara’ya çağırdı” sözleriyle aktardı.

Mustafa Kemal’in bir anlık hatası Latife Hanım ile arasının ciddi derecede bozulmasına denen oldu.

Mustafa Kemal Paşa ile Kılıç Ali’nin buluştuğu bir akşam Latife Hanım’ın sinirle masadan kalkması üzerine Kılıç Ali’ye dönen Paşa, “Hayatımda yaptığım hatalardan biri de evlenmektir. İşte görüyorsunuz, ordular yönettim, meclisler yönettim, savaşlar yaptım, kazandım; ama bir kadını yönetemiyorum” sözlerini söyledi.

Mustafa Kemal Atatürk ve Latife Hanım’ın 2 sene 6 ay süren evliliği 5 Ağustos 1925 tarihinde son buldu.

Ölümünden önce iki yıla kadar yurtdışında yaşayan Latife Hanım, evliliği ve eşi hakkında konuşmayı her zaman reddetti.

Latife Hanım, 12 Temmuz 1975’te İstanbul’da meme kanseri nedeniyle 76 yaşında hayatını kaybetti.