Anadolu Türk müziğinin karakteristik ezgileri

Ulaş Girgin

Türk kültürünün zenginliğini oluşturan ögelerden olan geleneksel Türk müziğinin insanlar tarafından icra edilmesi adına tabii ki çeşitli enstrümanlara ihtiyaç duyulmuştur. Bu durumda bazen müzik kültürü enstrümanları, bazen de enstrümanlar müzik kültürünü oluşturmuştur. Özgün tarzları ve kültürel etkileşimler ile insanlar tarafından ortaya çıkarılan müzik aletleri Türk müziğini çeşitlendirmiş ve icrasının kimlikleşmesine yardımcı olmuştur.

Bağlama

Türk müziğinde sıklıkla kullanılmış olan ve çok önemli yer tutan müzik aletlerinden biri elbette ki bağlama. Bağlama, telli sazlardan biri olup bilhassa Orta Anadolu bölgesinde sıklıkla icra edilen Türk Halk Müziği’nin temel enstrümanlarından biridir. Genellikle 7 telli olanı kullanılmaktadır. Uzun ve kısa saplı olanı ile farklı boyutlarda olan bağlamalar Türk müziğinin duygusal ezgilerine karakteristik dokunuşlar katmaktadır.

Ney

Türk müziğinin karakterinde belirleyici şekilde öne çıkan müzik aletlerinden bir diğeri de Ney. Üflemeli bir çalgı olan ney kamış benzeri bir müzik aleti olup genellikle Türk Tasavvuf Müziği’nde mistik bir atmosfer yaratmak için kullanılmaktadır. Yüzyıllar içinde Türk Tasavvuf Müziği’nin ana ensturmanı haline gelmiş olan ney, kullanılan diğer müzik aletleri eşliğinde müzik esnasında ruhani bir deneyim yaşamaya yardımcı olmaktadır.

Kanun

Karakteristik enstrümanlardan bir diğeri de Orta Doğu ve Kuzey Afrika’da sıklıkla kullanılan ve ülkemizde de kültürel etkileşimler aracılığı ile şekillenip müziğin ana ögelerinden biri haline gelmiş olan kanun. En eski çalgılardan biri olan bu müzik aleti klasik Türk müziği repertuvarında önemli bir rol oynamaktadır. Bu çalgı, tahta kasnak üzerine gerilen tellerden oluşmaktadır ve müziğin zarif melodilerinin en önemli kaynaklarındandır.

Kemençe

Türk müziğindeki bir diğer önemli müzik aleti ise kemençe. Anadolu’nun Karadeniz bölgesine özgü olan kemençe kendine özgü sesi ile Karedeniz kültürü ile özdeşleşmiştir. Bu enstrüman kimi zaman Karadeniz’e özgü halk oyunlarına eşlik ederken kimi zaman da müziğin hüzünlü duygularını ortaya çıkarmaktadır.

Tambur

Tambur, kelimenin kökeniyle Arapça’dan gelmektedir ve Türkçe’ye kuzgun kuyruğu olarak çevrilmektedir. Yine Orta Doğu’da şekillenmiş olan bu çalgı, Türk müziğinin önemli ezgilerini oluşturmaktadır. Günümüzde bilinen yaylı tamburu ilk olarak, 1900'lerin başında Cemil Bey icat etmiştir. Türk müziğinde pes ses verecek bir enstrüman arayışı içinde olan Cemil Bey, mızraplı tamburun eşiğine bir kibrit çöpü koyup alt telleri yükselterek kemençe yayıyla çalmayı denediğinde o zamana dek hiçbir enstrümandan duyulmamış hüzünlü ve duygulu bir ses elde edebileceğini fark etmiş ve tambur yeni hali ile Klasik Türk Müziği’ne giriş yapmıştır.

Yukarıda özellikle seçilmiş olan ve örnekleri çoğaltılabilecek birçok geleneksel Türk ve Anadolu çalgısı, günümüzde kültürel bir mirasın taşıyıcısı rolünde olup, Türk müziğinin gelecek nesillere aktarılmasına önemli bir katkı sağlamaktadır.