Oğuz Türklerinin bilinen en eski destanlarından olan Dede Korkut Hikayeleri’nin bilinen 4 nüshası Dresden, Vatikan, Ankara, ve Günbed nüshalarıydı. 5. nüsha ise 2022 yılında Bursa’da bulundu. Peki diğer nüshalar nerede bulundu? Diğer nüshaların özellikleri nelerdir?
ASLI YEŞİLYURT
Yüzlerce yıllık tarihe sahip Dede Korkut Hikayeleri, kültür dünyasını heyecanlandırmaya devam ediyor. İlk etapta 12 hikayeden oluştuğu düşünülen Dede Korkut Hikayeleri yalnızca iki nüsha olarak biliniyordu. Bunlar Dresden ve Vatikan olarak adlandırılan nüshalardı. 2017'de Ankara nüshası, 2018’de ise Günbed nüshası ortaya çıktı. Son olarak 2022 yılında Bursa’da ortaya çıkan 5. nüsha, heyecan yarattı. Bu yeni keşif ile diğer nüshalar da merak konusu oldu. İşte Dede Korkut Hikayeleri'nin nüshaları hakkında merak edilenler…
Destan geleneğinden halk hikayelerine geçişin ilk örneklerinden olan Dede Korkut Hikayeleri, Türk tarihine ait bizi aydınlatan sayılı örneklerden biridir. Dede Korkut Hikayeleri bu uğurda pek çok araştırmacıya ilham olmuştur. Günümüzde üzerinde tartışmalar hala süren hikayeler, Türk kültür ve edebiyatının en temel kaynaklarından birisidir.
Eserin nüshalarının ne zaman yazıldığına dair net bir bilgi yoktur. Ancak yapılan araştırmalarda 15. Ve 16. yüzyıllarda yazıya geçirildiği düşünülmektedir.
Dresden NüshasıNüsha Almanya’nın Dresden şehrinde kral kütüphanesinde korunmaktadır.
Bu nüsha Kitâb-ı Dedem Korkud alâ Lisân-ı Tâife-i Oğuzân yani ‘Oğuz boyunun diliyle Dedem Korkud Kitabı’ adını taşıyor.
İlk olarak 1815’te Alman diplomat Friedrich Von Diez tarafından bulundu.
Giriş ve 12 hikayeden oluşur, 152 yapraktır.
Nüsha, Avrupa rakamlarıyla numaralandırılmıştır.
Her sayfada 13 satır bulunuyor.
Vatikan NüshasıHikâyet-i Oğuznâme, Kazan Beğ ve Gayrı yani ‘Oğuzname hikâyesi, Kazan Bey ve diğerleri’ adıyla bilinir.
Nüsha 1950’de bilim dünyasına duyurulmuştur.
Nüshayı bilim dünyasına tanıtan kişi Ettore Rossi’dir.
Giriş ve 6 hikayeden oluşur.
Her sayfada 13 satır bulunur ve eser 49 yapraktan oluşur.
Önceki nüsha ile aralarında dil ve kurgu olarak birbirinden farklıdır.
Bu nüshanın Dresden nüshasının bir kopyası olduğu tartışma konusu oldu.
Nüsha hep nesir şeklinde yazılmıştır.
Sondan bir önceki yaprak kopmuştur.
Ankara Nüshası2017'de bulundu.
Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi'nde yer almaktadır.
Nüshanın başında Oğuz Kağan Destanı'nın bir özeti bulunur.
Rika yazı ile 13 satırdan oluşur.
11 yapraktır ancak sonu eksik bir yazmadır.
Günbed Nüshasıİran’ın Günbed şehrinde yaşayan Veli Muhammed Hoca isimli kişi tarafından 12 Aralık 2018 yılında Tahran’daki Hüner kitabevinden satın alınmıştır.
Nüshayı kitabevine getiren kişi ise Veli Muhammed Hoca’ya Kaçar hanedanı soyundan geldiğini, bu nüshanın da Ağa Muhammed Han Kaçar’ın kitaplığında bulunduğunu ve ondan yadigar kaldığını söylemiştir.
Bilinen 12 hikayeye ek olarak 13. hikayeyi içerir.
Tek hikaye içeren bu nüsha Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi ismiyle geçer.
Günbed nüshası 31 yapraktan oluşur ve ilk yaprağı eksiktir.
Eser 14 satır şeklinde yazılmıştır.
Bursa NüshasıSon nüsha ise 2022 yılında Bursa’da ortaya çıkmıştır.
21 Şubat 2022’de bir kitap koleksiyonundan bir mesaj alan Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı öğretim üyesi Prof. Dr. Ersen Ersoy, olayı şöyle anlatıyor; Hatırı sayılır bir yazma eser koleksiyonu bulunan ve özellikle geleneksel okçuluk ile alakalı yazmalara merakı olan Mehmet Bey, mesajında Bursa Muradiye’de bulunan ve Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından 2018 yılının ocak ayında hizmete açılan Muradiye Kuran ve El Yazmaları Müzesinde Dede Korkut hikâyelerinin bir nüshasının bulunduğunu söyledikten sonra bu nüshanın malum olup olmadığını sordu. Müzede sergilenen yazmadan çektiği bir resmi de mesajına eklemişti.”
Bu buluşun üzerine yapılan araştırmalar sonucunda nüshanın, Bursalı bir antikacı olan İbrahim Koca tarafından 2018 yılında müzeye bağışlandığı öğrenildi. Eser 2019 yılında sergilenmeye başlandı.
Bursa nüshası sayfaları karışık bir halde 120 yaprak ve 12 hikayeden oluşuyor.
Bu nüsha Dresden nüshasına büyük ölçüde benziyor.
Nüshanın 16. Yüzyıldan kaldığı düşünülüyor.
Yapılan çalışmalarda nüshanın 1610-1640 yılları arasına tekabül ettiği ve kağıdın üzerinde bulunan filigranların da nüshanın batı kağıdına sahip olduğunu göstermektedir.
Dede Korkut Hikayeleri’nin Bursa Nüshası’nın tıpkıbasımı gerçekleştirildi ve Muradiye Kur’an ve El Yazmaları Müzesi’nde düzenlenen törenle kamuoyuna tanıtıldı.
DEDE KORKUT HİKAYELERİ'NİN BURSA NÜSHASI İÇİN TIKLAYIN