Merhaba sevgili okurlar,
şu içinden geçtiğimiz pandemi süreci garip bir biçimde bize başka bir huy kazandırdı. Etrafta konuşulurken illaki kulak misafiri olmuşsunuzdur. Belki de söze başlayan ilk sizsinizdir.
Her şeyi biliyor olmak zaten genlerimizin kodlarına işlenmişken, bir de evde oturup uğraş edinme çabasına girmek, ya Covid’e çare buldurtacaktı ya da keskin öngörülü yatırım uzmanı yapacaktı.
Covid-19’a, koca karı ilacı ile evde çareyi bulamayacağını sezinleyen kitle, sezgilerinin akışına kendini bırakarak yatırımcı olmanın mutluluğunu yaşıyor şimdi. Her sohbet artık borsaya bir değiyor. Amerika’nın işsizlik verilerinin dövizi nasıl etkileyeceğini kestirip altından dem vuruyor bir kere.
Sözün özü bu pandemi bizi iflah olmaz bir yatırımcıya döndürüyor. Döndürüyor döndürmesine de, bünye buna hazır mı? Onu göreceğiz.
Size bu dönüşüm içindeki klasik yatırımcı tiplerinden biraz bahsetmek isterim.
Önce garantici olan. Her piyasa koşulunda hedefini belirler, hareket eder. Kazancını realize ettikten sonra o sulardan uzaklaşır. Kazanacağını bildiği hissede işlem yapar. Ya da finansal herhangi bir enstrümanda. Yatırım yapacağı ürün ne ise inceler. Artılarını eksilerini kafasında bir yere yazar. Stop-loss kullanır. Kafasındaki kazancı ona yeter. Daha önce yediği piyasa dayakları ona bu alışkanlığı kazandırmıştır. Başkasından alacağı tüyodansa kendi öngörülerine inanır. Her piyasa da işlem yapar her piyasa da belirlediği kazancını alır. Belirsizlik dönemlerinin peşinden gidilecek yatırımcısıdır.
Piyasa da garantici olur da riske âşık olanı olmaz mı? Ekonominin ‘ying yang’ı. Güce dengeyi getiren unsuru. Risk alan olacak ki, piyasa da hareket olsun. O olmazsa finansal hiçbir enstrümanın tadı çıkmaz. Aslında bu tip yatırımcı için risk, hayatının vazgeçilmezi. Sen daha evde hangi hissenin temettüsü çok derken, adam VİOP’ta buğday üzerinden pozisyon açmıştır. Tabi girdiği risk ölçüsünde kâr elde eder ama hiç unutmaz; kâr ve zarar piyasa da kardeştir. O da en az garantici kadar inceler, izler. Ama garantici yatırımcı kadar beklemez. Hatası kendi içinde yenemediği “ biraz daha ” dürtüsüdür. O yüzden kimi zaman keriz silkelemeye de takılır. Berber koltuğundaki tüyodan, seans odası çıtırtılarına kadar piyasayı dinlemeyi sever. Ona göre en iyi yatırımcı parasını boşta bırakmayan yatırımcıdır. Hareketli dönemlerin sürükleyici, takip edilesi tipidir.
Her piyasanın temel kişiliği, “Panik Yatırımcı”. Aslında anlattığım iki yatırımcı tipinin biraz ondan biraz bundanı diyebiliriz. Garantici kişiliği içinde, risk aşığını da barındırır. Risk aşığının kontrolü, garanticiye geçince erken satar. “Ben sattım fırladı” olur. Garanticinin kontrolü risk aşığına geçince; “Ben aldım çakıldı” olur. İkisindeki muazzam dengeyi yakalasa belki piyasanın en çok kazananı olacak ama bunu fark edene kadar pek çok defa zarar eder. Ya panik ile satar ya da aynı panik ile tam zirve de alır pozisyonunu. Hemen hemen her piyasada oyun içinde kalmayı sever. Kazancını realize etmesi uzun sürer ama piyasanın doğal akışına ters hareket ettiği için zararı da bir o kadar kısa sürede gerçekleşir.
Bir de piyasanın seans odası adamı vardır. Bir yatırımcı tipinden çok, etrafı etkileyip manevi fayda sağlama çabası içindedir. Hani hayatımızın içinde de vardır ya, sadece konuşan insanı. İşte o insanı seans odasında düşünün. Kendi sattıysa ve finansal enstrüman hala yukarı gidiyorsa tüm bilgi birikimini ve bir arkadaşının amcasının borsada çalışan kız kardeşinden duyduğu, sızmaması gereken o müthiş bilgiyi sizinle paylaşarak satmanızı sağlar. Ya da kendi aldıysa yine o amcanın akrabaları devreye girer ve muhakkak patlayacak o bilgiyi size verir ki, zarar edersek beraber edelim diye düşünür. Düşüncelidir yani. Bu tip hemen hemen her piyasada karşınıza çıkar. Yahu kahvede, arkadaş sohbetinde demi görmediniz? En çok bilen odur. 7 sene önce petrolün düşeceğini kesin söylemiştir.
Bir de bizde olmasını çok istediğim minik tatlı canavar yatırımcı tipi var. Küreseli tepetaklak edebilecek beceriye sahip. Evdeki tasarrufları ile oturduğu yerden alım-satım yapan, piyasayı analiz edebilen, öngörüde bulunmak bir tarafa öngörülemeyecek stratejiler ile bir ülkenin gece yarısı döviz pozisyonlarını tepetaklak eden yatırımcı tipi. Japon ev kadını tipi yatırımcı. Ülkemizde her alanda olduğu gibi sayıca az olan kadın yatırımcılarımızı arttırabilsek, onların öngörüleri ile şekillendirebilsek belki daha derin bir piyasaya sahip olacağız ama yatırım dünyası da erkek egemen olarak büyüyor. Daha sığ olmasının nedenlerinden biri de belki de evde yastık altında çeyrek altın biriktiren kadınlarımızı piyasalara sokamamak olabilir. Japon ev kadını dinamiğini piyasaya aşılamak lazım belki de.
Kısaca diyeceğim ama uzun oldu yine. Yatırımcı tipi çeşit çeşit. Bizim yatırımcı derinliliğimizi de arttırmamız lazım. Coin piyasalarını bilen. FX piyasalarında işlem yapan. VİOP’ta pozisyon açan yatırımcılarımızın çoğalmasına ihtiyacımız var.
